Tema 1: Situacións e variábeis de ensino das linguas estranxeiras

Benvid@s de novo a este blog e feliz ano!

Hoxe comezamos unha nova temática nas entradas. A volta ás clases do mestrado veu acompañada co inicio dunha nova (e derradeira) materia: Didáctica da ensinanza das linguas estranxeiras. Por tanto, a partir de agora todas as entradas deste blog estarán dedicadas aos temas desta asignatura impartidos por Gonzalo e Cristina.

O primeiro tema chámase Situacións e variábeis de ensino das linguas estranxeiras. A continuación analizaremos os contidos aprendidos nas dúas sesións correspondentes á unidade e engadiremos tamén as actividades realizadas.

A sesión comezou coa explicación de tres conceptos básicos: L1, L2 ambiental e L2 estranxeira. A lingua inicial (L1) é a primeira lingua que aprende un neno ou nena de maneira inconsciente antes de empezar o colexio. A lingua segunda (L2 ambiental) é a que se adquire despois da L1 na escola, como lingua vehicular ou de ensino. Por último, a lingua estranxeira (L2 estranxeira) adquírese soamente no contexto escolar, de maneira consciente e cunha intención determinada.

Para poñer isto en práctica, o docente dividiunos en pequenos grupos para que pensaramos nas similitudes e diferenzas na aprendizaxe dunha lingua materna e estranxeira e as representaramos cun diagrama de Venn. Os diagramas de Venn serven para ver de forma gráfica a relación entre dous ou máis elementos representados mediante círculos. Así mesmo, pódense establecer distintos tipos de relacións segundo a colocación destes, pero nós centrámonos nos overlapping circles. Como ben indica o seu nome, este diagrama consiste en poñer dous círculos superpostos de maneira que poidamos escribir as características únicas de cada elemento nos extremos e as semellanzas de ambos no espazo que é común para ambos círculos. Na aula chegamos á conclusión de que tanto a lingua materna como a estranxeira melloran co uso e permiten comunicarnos. Persoalmente creo que o Diagrama de Venn é unha técnica moi boa e visual para utilizar na aula, pois permite entender facilmente as relacións que existen entre conceptos.

Diagrama de Venn. Fonte: Smartick

Despois deste exercicio, estudamos os contextos de uso na lingua, onde podemos facer tres distincións: lingua habitual, lingua de traballo e lingua vehicular. A lingua habitual é a que usamos na maioría dos contextos comunicativos; cabe destacar que non sempre coincide coa lingua inicial, pois un imigrante francés que vive en Madrid poderá ter como lingua habitual o español e lingua inicial o francés. Pola súa parte, a lingua de traballo é a utilizada nunha empresa, nun organismo multinacional ou nun estado plurilingüe. Para rematar, a lingua vehicular ou lingua franca é a que serve como medio de comunicación entre falantes de diferentes linguas e, como podedes intuír, adoita ser o inglés.

Despois desta explicación, rematamos a sesión levando a cabo unha actividade por minigrupos na que tivemos que responder unhas preguntas sobre estes conceptos a través dun placemat. O placemat é unha técnica de aprendizaxe cooperativo onde o/a docente debe dividir a clase en grupos de catro ou cinco persoas e entregarlles unha folla que deberán dividir en tantas seccións como integrantes haxa no grupo e engadir unha sección central. Cada alumno/a deberá responder ás cuestións plantexadas no seu espazo e para despois compartir as súas ideas co grupo. Finalmente, elixirán de forma conxunta as respostas máis significativas e escribiranas no espazo central. Na miña opinión, esta técnica é máis interesante para alumnado de primaria, pois en Educación Secundaria ou en adultos é máis sinxelo e rápido que os grupos falen entre si sobre as súas opinións e cheguen a un acordo.

Placemat. Fonte: eTeach

Na segunda sesión comezamos aprendendo a diferenza entre comunidade lingüística e comunidade de lingua, sendo a primeira a comunidade de falantes que comparten o seu repertorio lingüístico de base e, a segunda, a comunidade de falantes que comparten o coñecemento e uso dunha mesma lingua ou variedade. Así pois, nós, o pobo galego, pertencemos á comunidade lingüística galega e á comunidade da lingua do español.

Seguramente vos preguntaredes que é un repertorio lingüístico, pois ben, trátase do conxunto de elementos lingüísticos coñecidos por un falante ou comunidade. Para poñer en práctica estes conceptos, creamos entre todos o repertorio lingüístico da nosa clase, no que completamos unhas táboas con todas as linguas e variedades lingüísticas que xuntabamos entre todos. Ademais, indicamos o nivel (básico, intermedio, avanzado ou nativo) e o tipo de coñecemento, que é activo, se temos a capacidade de comprensión e produción da lingua, ou pasivo, se soamente temos a capacidade de comprensión. Nesta ligazón inclúo o noso repertorio lingüístico que, como podemos ver, contén moitas linguas diferentes e, dentro dunha mesma lingua, un gran abano de niveis e variedades!

Seguidamente vimos cales eran as variábeis no ensino de linguas estranxeiras: as características do alumnado, as características do centro e os obxectivos. Antes de continuar, gustaríame comentar un aspecto das características do centro: a tradición pedagóxica. Esta cambia nos distintos países, por exemplo, en Alemaña é basicamente gramatical, mentres que nos países anglófonos é comunicativa. Na clase falamos das nosas experiencias e chegamos á conclusión de que en España a tradición pedagóxica é meramente gramatical, pois centrámonos na gramática e deixamos de lado a faceta comunicativa que é vital e (na miña opinión) máis importante á hora de aprender un idioma.

Fonte: ELE Internacional

A última parte do temario correspondía con algunhas metodoloxías que existen na didáctica de linguas. Podemos diferenciar:

• Didáctica da lingua inicial (EML): por exemplo, nunha clase de Inglés en Londres
• Didáctica da lingua segunda (ESL:  por exemplo, nunha escola británica de Madrid
• Didáctica da lingua estranxeira (EFL): por exemplo, nunha clase de Inglés na EOI de Vigo
• AICLE (CLIL): a aprendizaxe dunha materia nun idioma estranxeiro
• Aprendizaxe precoz das linguas estranxeiras (English for young learners): por exemplo, en 1.º de Primaria
• Linguas estranxeiras para fins específicos (ESP): por exemplo, nun ciclo superior de turismo

Para finalizar a sesión fixemos unha última actividade en pequenos grupos relacionada coas metodoloxías. O docente ofrecíanos distintas situacións e nós debiamos dicir que metodoloxía se usaría en cada unha delas. Finalmente puxemos as nosas respostas en común e creamos esta táboa entre todos, na que podedes ver exemplos de uso das metodoloxías explicadas e outras adicionais.

Para concluír, gustaríame compartir con vós a miña opinión sobre estas sesións. Considero que este primeiro tema foi unha gran iniciación ao que nos espera nesta materia, pois aprendemos moitos conceptos básicos e importantes cos que traballaremos no noso futuro como docentes de linguas. Así mesmo, mediante os traballos en grupo puxemos en práctica toda a teoría e, ademais, comprobamos por nós mesmos a utilidade na aula de técnicas cooperativas como os diagramas de Venn e o placemat.