TEMA 11 DIDÁCTICA

Benvid@s de novo a este blog! Na entrada de hoxe falaremos sobre o Tema 11. A avaliación adoita ser a parte menos agradable da docencia e a que eu, antes destas sesións, vía como a parte máis aburrida. Se pensades coma min, quedádevos a ler a entrada e quizais cambiedes de opinión!

A avaliación é a recollida sistemática de datos para valorar os coñecementos, atitude e rendemento dunha persoa no proceso de ensinanza-aprendizaxe. Existen tres tipos de avaliación: inicial, formativa e sumativa. A avaliación inicial ou diagnóstica realízase ao comezo dunha materia para coñecer o punto de partida do alumnado e as súas capacidades para así adaptar a nosas clases a eles. A avaliación formativa realízase ao longo das clases e monitoriza a aprendizaxe do alumnado para proporcionar feedback contínuo. Esta avaliación permite identificar os puntos fortes e débiles e así centrarse nos puntos que necesitan reforzo. En último lugar, na avaliación sumativa ou final sumamos todos os resultados dos medios de avaliación utilizados para verificar, acreditar, calificar ou promocionar.

Unha vez sabido o significado de todas elas, centrarémonos na avaliación formativa, pois é a que máis xogo pode dar e á que estamos menos acostumados. Como dixemos, nesta avaliación o feedback é especialmente importante porque permite que o alumnado avance de forma contínua. O feedback pódese dar de distintas maneiras: notas, comentarios, informes, etc., pero... cal é o mellor método?

Na clase vimos en que consistía o experimento de Ruth Butler (1988), no que un grupo de alumnos recibía unha nota, outro recibía comentarios e un terceiro grupo recibía nota e comentarios. Mediante unha enquisa, intentamos predicir con que feedback aprenderon máis: a metade da clase pensou que sería mediante comentarios e nota, mentres que a outra metade pensou que soamente cos comentarios. O experimento constatou que a mellor opción era a última, pois o alumnado mellorou o seu traballo posteriormente. Cando recibimos unha cualificación, a pesares de ter comentarios que explican os nosos erros, soamente nos fixamos na nota e non temos en conta como mellorar. Por tanto, o mellor é poñer soamente comentarios para obrigar aos estudantes a ler detidamente os fallos e así poder reflexionar.

Existen diversas formas de incorporar a avaliación formativa na aula, pero gustaríame centrarme en dúas: autoavaliación e coavaliación. A autoavaliación permite avaliar o progreso de aprendizaxe propio, aspecto fundamental tendo en conta que só é posible avanzar ao ser conscientes do que necesitamos aprender. Este tipo de avaliación promove a responsabilidade, a independencia e a activación do aprendiz e permite interiorizar contidos. Non obstante, eu considero que a autoavaliación é un método bastante complicado de implantar na aula porque, á hora de avaliarnos a nós mesmos, adoitamos ser moi inseguros e caer na infravaloración. Pola súa banda, a coavaliación consiste na corrección entre iguais, é dicir, entre compañeiros. Esta técnica paréceme moi interesante porque axuda a potenciar o rol do alumno no proceso de aprendizaxe, é dicir, o estudante ponse no lugar do profesor e participa de maneira activa na avaliación. Ademais, o feito de corrixir o traballo doutra persoa obrígao a clarificar conceptos estudados, pois ten que reflexionar e explicarllos aos compañeiros. Persoalmente, como discente apenas experimentei estes tipos de avaliación, aínda que a docencia que vivín foi maioritariamente tradicional, baseada na avaliación sumativa e nun só método de avaliación. Polo tanto, á hora de levar a cabo clases dinámicas nas que o alumnado sexa o protagonista e teña un papel activo, a autoavaliación e coavaliación serán sempre benvidas. 

Para concluír o tema de avaliación formativa, falamos por grupos sobre as súas vantaxes e, no meu grupo, coincidimos en que o máis relevante é que esta avaliación móstranos o progreso do alumnado a través da documentación recollida e é un reflexo real do que se fai na clase. Desta maneira, podemos premiar ao alumnado que se esforza, aspecto que nos outros tipos de avaliación non se ten en conta e, ademais, podemos adaptar as nosas metodoloxías ás necesidades dos/as estudantes.

Agora que xa sabemos máis sobre a avaliación, falaremos sobre os instrumentos que podemos utilizar para avaliar. Dende que comezamos o mestrado, todos os profesores fixeron fincapé no uso de rúbricas, polo que cando neste tema nos adentramos nos instrumentos de avaliación, parámonos neste aspecto. Unha rúbrica é unha táboa que describe distintos niveis de calidade dun conxunto de criterios para poder avaliar procesos e produtos no proceso de aprendizaxe. Se queredes afondar máis no tema, inclúo unha rúbrica para facer rúbricas e o repositorio de rúbricas do INTEF.

Cabe destacar que moitas veces confundimos as rúbricas coas escalas, pero estas últimas non son descritivas, senón que indican o grao de validez dunha acción con palabras como: ás veces, sempre, moito, pouco... Noutros termos, as escalas utilizan descritores cuantitativos e son moito menos específicas que as rúbricas.

A continuación inserto unha presentación que explica algúns instrumentos de avaliación e na que podedes ver a diferenza entre unha escala e unha rúbrica exemplificada:

Para entender mellor as rúbricas, na clase vimos un exemplo dunha rúbrica para avaliar unha cookie de chocolate. Puidemos ver que avaliabamos distintos aspectos e que a diferenza entre os distintos niveis non era cuantitativa, senón descritiva. A modo de ilustración, a diferenza de textura entre unha cookie perfecta e unha moi boa é que a primeira é crocante, suculenta pero non aceitosa, pero a segunda, a pesares de ser crocante, non posúe a característica de ser suculenta pero non aceitosa. Son diferenzas moi concretas e non se basean no grao de adquisición (como «pouco suculenta», «moi suculenta»), senón que se trata de describir de maneira exacta as características necesarias para o nivel correspondente.

Finalmente, tivemos que crear nós unha rúbrica. Na entrada do tema 3 comentaba que fixeramos unha actividade de mediación, pois ben, esta vez tivemos que crear unha rúbrica para avaliar esa tarefa. Ao rematar, a profesora comentounos que debiamos ser máis específicas porque nas nosas descricións non se vía claramente a relación con esa actividade en concreto. Aínda así, era a primeira rúbrica que faciamos, polo que a medida que vaiamos practicando iremos mellorando e sempre teremos a man os apuntamentos destas sesións. En relación coa mesma actividade de mediación, respondemos ás seguintes cuestións sobre a avaliación formativa:

En conclusión, neste tema aprendemos aspectos moi importantes sobre a avaliación que, a pesares de ser a función que menos nos gusta desempeñar a todos, é necesaria. Así mesmo, creo que estas sesións serviron para que lle perdamos o medo a avaliar e que comprendamos que esta actividade non ten por que ser aburrida e repetitiva, senón que podemos realizala de mil maneiras distintas!